KIM THIẾP VŨ MÔN_DIỄN THI (3)

PHAN LIÊU-MÃ KỲ (1) 

1.      Từ ngày bình được Châu Hoan

2.      Tiên Hoa cửa ngõ lên ngàn đập tan

3.      Tri Bản (1) Rào Nổ mỏ vàng

4.      Quân Minh đào đãi tan hoang một vùng

5.      Sái Phúc bóc lột đến cùng

6.      Bắt dân cúng nạp hương trầm sừng tê

7.      Lao công lao dịch nặng nề

8.      Kho quan đầy ắp dân quê chết dần!

9.      Sái Phúc chọn lữa một phần

10.  Cúng Minh Thành Tổ nghìn cân làm quà

11.  Của dâng chiếu chỉ ban ra

12.  Thăng thưởng Sái Phúc những ba bốn lần

13.  Giá rằng nếu bắc lên cân

14.  Công của Mã (2) già nửa phần không ngoa

15.  Vua chỉ ban thưởng hắn ta

16.  Mã không một chút gọi là ghi công

17.  Từ đó ấm ức trong lòng

18.  Gét ghen Sái Phúc sống không biết điều

19.  Hắn tìm tri phủ Phan Liêu

20.  Buông lời ướm hỏi ra chiều cảm thông

21.  Biết Phan cũng chẳng vừa lòng

22.  Cũng căm Sái Phúc cướp không công mình

23.  Phan Liêu thể hiện thịnh tình

24.  Mời Mã Kỳ cùng vệ binh tẩy trần

25.  Rượu nếp cẩm men sa nhân

26.  Cá chình khe đá với gân gụ xào(3)

27.  Ngực trần da trắng phổng phao

28.  Gái Mường hầu rượu quan nào lại chê

29.  Chủ khách như tỉnh như mê

30.  Như say như đắm mơ về cõi tiên

31.  Phan Liêu vẫy gọi Xuân Liên

32.  Váy hồng yến đỏ nàng liền bước ra

33.  Tay nâng chiếc váy hào hoa

34.  Cúi chào quan khách điệu đà thổi tiêu

35.  Thần Giao khúc nhạc mỹ miều

36.  Mã Kỳ nghiêng ngã ra chiều tán dương

37.  Kém gì tiếng sáo Trương Lương

38.  Gợi tình gợi cảnh cố hương xa vời

39.  Khi vui như gió ngang trời

40.  Khi buồn nghèn nghẹn như lời thở than

41.  Thần Giao khúc nhạc vừa tàn

42.  Gái Mường lại tiếp rượu tràn cung mây

43.  Đàn bầu thánh thót đâu đây

44.  Nghe như nước chảy mây vây Lam Thành

45.  Váy hồng yếm đỏ mỏng manh

46.  Hành vân lưu thuỷ nàng dành tặng ai?

47.  Bàn tay như một nhành mai

48.  Lướt trên năm khúc ngân dài tuyệt hay

49.  Mã Kỳ nửa tỉnh nửa say

50.  Nửa mê nửa phục cô này tài hoa

51.  Hắn khen nói với chủ nhà

52.  Giao Châu kỹ nữ quả là anh thư

(1)   Nay là xã Hoà Hải, huyện Hương Khê, Hà Tĩnh.

(2)   Là Mã Kỳ

(3)   Gân gấu xào

PHAN LIÊU & MÃ KỲ (2)

53.  Mã Kỳ như thực như hư

54.  Choàng tay hắn định khư khư ôm nàng

55.  Xuân Liên đôi mắt mơ màng

56.  Vung tay một chưởng làm quan ngã nhào

57.  Phan Liêu vội đỡ chen vào

58.  Xin lỗi Mã tướng tài cao nhưng mà

59.  Xuân Liên ngọc nữ nhà ta

60.  Đường côn mũi kiếm cũng là một tay

61.  Quân Minh đã ngà ngà say

62.  Nói cười hô hố chuyện này có sao?

63.  Phan Liêu nhã nhẵn thêm vào

64.  Quan nào dám thử tai cao với nàng?

65.  Mua vui tiệc rượu chưa tàn

66.  Hầu Mã đại tướng muôn vàn kính yêu

67.  Mã rằng đấu chỉ ba chiêu

68.  Nàng thua dâng rượu biết điều nghe chưa!

69.  Các đại Hán đang say sưa

70.  Mỗi anh một ả mây mưa vòng ngoài

71.  Tranh nhau đứng dậy trổ tài

72.  Nịnh Mã đại tướng ra oai với nàng

73.  Xuân Liên giao đấu nhẹ nhàng

74.  Nhanh như chim sẻ ngang tàng chim ưng

75.  Tướng nào cũng bỏ dở chừng

76.  Chịu không địch nổi xin dừng giao tranh

77.  Mã Kỳ một kẻ gian nanh

78.  Vẫy cô gái lại ôm nhanh lấy nàng

79.  Ép Xuân Liên đang ngỡ ngàng

80.  Uống hết chén rượu dở dang và rằng

81.  Mộc Quế Anh (1) chắc chưa bằng

82.  Cầm kỳ cung kiếm tài năng như này

83.  Về với ta ngay tối nay

84.  Mã Kỳ nói nhỏ tỉnh say mơ màng

85.  Phan Liêu nghe thấy rõ ràng

86.  Mặt hầm hập giận giằng nàng ra xa

87.  Mã Kỳ cùng bọn lâu la

88.  Biết mình yếu thế liều là hiểm nguy

89.  Nhờ thế chẳng có chuyện gì

90.  Chủ khách tạm biệt Mã Kỳ về dinh

91.  Quan quân nói chuyện linh tinh

92.  Có đứa nhớ lại chuyện tình Kẻ Treo

93.  Nhận ra cô gái yêu kiều

94.  Cho chúng đọ ván buổi chiều hôm nay

95.  Chính là cô gái hai tay

96.  Đánh nhau với chúng từ ngày Kẻ Treo

97.  Phan Liêu mua rồi mang theo

98.  Giờ ta đòi lại eo sèo làm chi

99.  Sái Phúc biết chuyện Mã Kỳ

100.                      Cùng Phan Liêu đang suy bì với ta

101.                      Trong đầu Sái bỗng loé ra

102.                      Kế hoạch ly gián tỉa hoa cắt cành

103.                      Hắn khích Mã tướng tài danh

104.                      Để cho con bé trẻ ranh coi thường

105.                      Phan Liêu tri phủ vô lương

106.                      Chẳng đem cúng nạp lại thương vơ vào

107.                      Mã Kỳ ông nghĩ thế nào

108.                      Nhục này phải trả tính sao thì mần

109.                      Mã rằng còn chút phân vân

110.                      Nể đại nhân hắn kết thân với ngài

111.                      Nếu không ta đã tính bài

112.                      Lấy đầu hắn chẳng rông dài làm chi

113.                      Biết rằng võ tướng Mã Kỳ

114.                      Trúng phải kế độc gián ly đã bày

115.                      Rằng ta có kế này hay

116.                      Phan Liêu tri phủ bó tay đầu hàng

117.                      Ông thì có cái ngàn vàng

118.                      Nếu xét đại cục rõ ràng không sai

119.                      Trung thu thưởng ngoạn tối mai

120.                      Chỉ mời tri phủ cùng ngài và ta

121.                      Ông bố trí quân ở nhà

122.                      Làm sao bắt được cô ta mang về

123.                      Lam thành canh giữ bốn bề

124.                      Chờ ông tan tiệc trăng thề sóng đôi

125.                      Khi đó nếp đã thành xôi

126.                      Chuyện to thành chuyện đã rồi cỏn con

127.                      Phan Liêu thương tiếc mỏi mòn

128.                      Cũng đành ngậm đắng bồ hòn khen ngon!

129.                      Để cho diệu kế vuông tròn

130.                      Cho ngài mượn năm mươi con ngựa nòi

131.                      Năm mươi kỹ sỹ hẳn hoi

132.                      Thổ quân hộ tống ngựa voi tuỳ ngài

(1)   Mộc Quế Anh là nhân vật hư cấu trong các giai thoại “Dương Gia Tướng” và tiêu biểu cho người phụ nữ tài ba kiên trinh trong văn hoá Trung Hoa..

PHAN LIÊU & XUÂN LIÊN (1)

133.                      Số trời có một không hai

134.                      Phan Liêu lại cứu gái tài kẻ treo

135.                      Hoạ hắn gieo, phúc kèm theo

136.                      Hoạ phúc, phúc hoạ như mèo vờn trăng!

137.                      Nàng thi nghĩ ngợi xa xăm

138.                      Sao lại có kẻ lăm lăm cứu mình

139.                      Bỏ vàng ngăn bon súc sinh

140.                      Đối xử ưu ái là tình là duyên

141.                      Chàng thì chẳng nghĩ đến tiền

142.                      Chỉ quí cô gái thuyền quyên biệt tài

143.                      Đường kiếm có một không hai

144.                      Lại thêm đàn sáo không ai bằng nàng!

145.                      Những lúc rỗi rãi thanh nhàn

146.                      Hai người luyện kiếm luận bàn chuyện vui:

147.                      Tiện nữ tên Gái họ Bùi

148.                      Nhà Hồ giết mẹ ai xui mà thành?

149.                      Cha phải trốn chạy thật nhanh

150.                      Chưa đầy tuổi đã lìa cành mẹ cha

151.                      Về sống với ông với bà

152.                      Bùi Gia môn phái cũng nhà Kẻ Treo

153.                      Ông dạy tiện nữ học theo

154.                      Dăm ba đường kiếm hổ beo vờn mồi

155.                      Chàng rằng ta đã biết rồi

156.                      Bùi gia nổi tiếng đất trời Hoan Châu

157.                      Nghe tiếng đồn đại đã lâu

158.                      Họ Bùi trai gái văn lầu võ thông

159.                      Trước đây đã ước đã mong

160.                      Có dịp thọ giáo luyện công họ Bùi

161.                      Quả là trời bảo đất xui

162.                      Gặp nàng hậu duệ ngậm ngùi một thân

163.                      Kẻ Treo còn có mấy phần

164.                      Bùi gia anh kiệt xa gần còn ai?

165.                      Nàng rằng chẳng dám đơn sai

166.                      Ông bà chết cháy ngày ngài ra tay

167.                      Bỏ vàng cứu lấy thân này

168.                      Bao giờ trả được nợ vay một đơi?

169.                      Họ Bùi tan tác khắp nơi

170.                      Nhà Hồ giết, rồi đến thời nhà Minh

171.                      Hoả công ngày ấy thật kinh

172.                      Họ Bùi chú bác bỏ mình vì dân

173.                      Chàng rằng bạn hữu xa gần

174.                      Nếu gọi đầy đủ phụ thân tên gì

175.                      Nàng rằng nghe nội nhiều khi

176.                      Gọi tên Bùi Nhị thầm thì nhẩn nha

177.                      Chàng rằng tên Nhị nôm na

178.                      Để gọi con thứ trong nhà đúng chưa?

179.                      Rồi như tên Gái nàng thưa

180.                      Cũng là tên gọi quê mùa tiện dân

181.                      Bùi Gia võ thuật như thần

182.                      Phải có tên chữ mười phân cả mười

183.                      Ta đặt tên mới cho ngươi

184.                      Bằng lòng không? Đoá sen tươi đầu mùa!

185.                      Nàng rằng tiện nữ xin thưa

186.                      Thân này duyên số đã đưa đẩy về

187.                      Họ Phan quyết định mọi bề

188.                      Huống chi tên chữ giám chê giám bàn

189.                      Thế thì ta sẽ gọi nàng

190.                      Xuân Liên với nghĩa sen vàng mùa xuân

191.                      Tiện nữ đa tạ đại nhân

192.                      Đã đặt tên mới cho  thân Gái này

193.                      Phan Liêu nhớ lại một ngày

194.                      Biết tin cha chết vì tay họ Bùi

195.                      Hình như ma khiến quỉ xui

196.                      Hắn không tìm hiểu như đui như mù

197.                      Hàng quân Minh hắn đánh đu

198.                      Tự tay kết liệu kẻ thù giết cha

199.                      Cho rằng như thế tài ba

200.                      Xem trong thiên hạ như ta ai từng?

201.                      Về dinh mở tiệc ăn mừng

202.                      Thù cha đã trả tưng tưng khoe tài

203.                      Xuân Liên hầu rượu như ai

204.                      Dửng dưng nàng bỏ ngoài tai những gì

205.                      Không vui vẻ như mọi khi

206.                      Cùng y đàm đạo chuyện chi cũng bàn

207.                      Hắn cụt hứng liền hỏi nàng

208.                      Thù cha con trả như chàng có nên?

209.                      Nàng rằng: Nên quả có nên

210.                      Nợ nước chưa trả hãy quên thù nhà

211.                      Thuở nhỏ nghe ông giảng qua

212.                      Nhà tan nước mất lỗi là thất phu (1)

213.                      Nước non khói lửa mịt mù

214.                      Giặc Minh tàn ác kẻ thù nghênh ngang

215.                      Tiện nữ chẳng phải là nam

216.                      Muốn hữu trách chẳng ai bàn ai thương

217.                      Đại Việt nam tử ngoan cường

218.                      Hay là hèn nhát một phường tỉnh say

219.                      Trời cao sông rộng đất dày

220.                      Có còn chi nữa mà nay luận bàn!

221.                      Phan Liêu sầm mặt bẽ bàng

222.                      Chén ngọc đầy rượu ném tan xuống thềm

223.                      Xuân Liên bình thản rót thêm

224.                      Đưa chàng chén khác mỏng mềm khơi khơi

225.                      Tiểu nữ nếu có nhỡ lời

226.                      Đại nhân trừng phạt đầy vơi tuỳ ngài

227.                      Tái sinh cuộc sống thứ hai

228.                      Cũng nhờ quan đã tính bài giải vây

229.                      Chàng rằng nàng nói rất hay

230.                      Tại ta tất cả việc này để sau

231.                      Thời gian như có phép màu

232.                      Hai người thân thiết quí nhau thực lòng

233.                      Không còn chủ tớ lòng vòng

234.                      Không còn hách dịch lòng thòng như xưa

235.                      Mà thành tri kỷ sớm trưa

236.                      Buồn vui chia sẽ nắng mưa luận bàn

237.                      Vừa rồi trong buổi truy hoan

238.                      Mã Kỳ sàm sỡ với nàng không xong

239.                      Bảo vệ nàng, Phan thực lòng

240.                      Chẳng lo chẳng sợ quan trong quan ngoài

241.                      Xuân Liên lễ phép một hai

242.                      Trước xin cảm tạ lòng ngài từ bi

243.                      Sau xin nhắc, lão Mã Kỳ

244.                      Trả thù hắn tính chuyện chi phải lường

(1)   Nguyên văn trong tiểu thuyết là “Quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách”.

PHAN LIÊU KHỞI NGHĨA (1)

245.                      Hai người trở lại công đường

246.                      Đã nghe lính bẩm tỏ tường một hai

247.                      Đại nhân Sái Phúc đêm mai

248.                      Trung thu thưởng nguyệt ở ngoài sông Lam

249.                      Ngài mời Tri phủ Nghệ An

250.                      Cùng nhau đối ẩm trăng vàng trên sông

251.                      Xuân Liên chẳng thể yên lòng

252.                      Nhắc Phan Liêu phải đề phòng trước sau

253.                      Nghe lời, Phan tính rất mau

254.                      Hộ tâm lưới sắt nhiệm màu mặc trong

255.                      Tâm phúc hai tướng tuỳ tòng

256.                      Kiếm thiêng ngựa quí thong dong lên đường

257.                      Tướng giữ nhà đã tỏ tường

258.                      Phải lo canh gác bốn phương đêm ngày

259.                      Nếu có biến phải chạy ngay

260.                      Ra sông báo hiệu việc này cho ta

261.                      Đến nơi được lệnh sai nha

262.                      Xuống thuyền hạn chế dăm ba bảy người:

263.                      Mã Kỳ, Sái Phúc, Phan Liêu

264.                      Đầu bếp kỹ nữ yêu kiều mấy cô

265.                      Ba ngựa để lại trên bờ

266.                      Dặn hai tâm phúc phải chờ phải theo

267.                      Đêm thu gió mát trăng treo

268.                      Mặt sông lấp loáng trăng neo mạn thuyền!

269.                      Sái Mã chinh chiến nhiều miền

270.                      Xa quê phương Bắc triền mien chưa về

271.                      Lam Giang sóng vỗ bốn bề

272.                      Gió thu bảng lảng hồn quê chập chờn

273.                      Sái Phúc xao xuyến bồn chồn

274.                      Ngâm câu thơ cổ buồn chôn đáy lòng

275.                      “Quê hương khuất bóng hoàng hôn

276.                      Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai”(1)

277.                      Mã Kỳ chẳng biết khen hoài

278.                      Rằng thơ Sái Phúc biệt tài tả chân

279.                      Lòng tại hạ vẫn Lâng lâng

280.                      Mong sao có được một lần về quê

281.                      Phan Liêu đã có ý chê

282.                      Mã Kỳ dốt nát u mê võ biền

283.                      Rằng từ cái tuổi thiếu niên

284.                      Lầu Hoàng Hạc đã là thiên diễm tình

285.                      Phan Liêu châm chọc rất tinh

286.                      Mã Kỳ chỉ nịnh đáng khinh tầm thường

287.                      Sái Phúc biết lẽ vô thường

288.                      Nhận mình thơ phú chẳng tường như ai

289.                      Chẳng qua cảm nỗi quan hoài

290.                      Đọc thơ người một đôi bài thế thôi

291.                      Sái Phúc nói chửa dứt lời

292.                      Tiếng kêu cấp báo vang trời dẫy sông

(1)   Hai câu thơ trong bài “Hoàng Hạc Lâu” của Thôi Hiệu do Tản Đà dịch.

PHAN LIÊU KHỞI NGHĨA (2)

293.                      Lam Giang một giải mênh mông

294.                      Hắn bèn ra lệnh rời sông lên bờ

295.                      Cận vệ Sái Phúc đứng chờ

296.                      Tâu rằng có biến bất ngờ hai bên

297.                      Lam Thành kỹ sỹ kéo lên

298.                      Chiếm dinh tri phủ cung tên đầy mình

299.                      Thổ quân ở đó cũng kinh

300.                      Chống lại kịch liệt quân Minh chạy dài

301.                      Biết là có chuyên không sai

302.                      Phan Liêu nhảy phắt một hai lên bờ

303.                      Vuốt đuôi Mã lệnh vu vơ

304.                      Bắt ngay lấy nó còn chờ chi chi

305.                      Tâm phúc xuất hiện tức thì

306.                      Phan Liêu lên ngựa cùng phi một đoàn

307.                      Trong ngoài dinh thư tan hoang

308.                      Người kêu ngựa hý thét vang ngất trời

309.                      Trong vòng tên đạn bời bời

310.                      Xuân Liên bị trói sắp rời vòng vây

311.                      Nằm ngang mình ngựa quan thầy

312.                      Phan Liêu phi đến thằng nầy hoá ma

313.                      Tay xách Liên sang ngựa nhà

314.                      Cởi trói và hỏi xẩy ra những gì?

315.                      Nàng rằng chưa kể lúc ni

316.                      Mà hãy kêu gọi bất kỳ quân ai

317.                      Là người Giao Chỉ trong ngoài

318.                      Hãy đoàn kết lại tính bài diệt Ngô

319.                      Trong quân có kẻ hô to

320.                      Giết bon kỹ sỹ dở trò bài bây

321.                      Năm mươi quân kỹ phơi thây

322.                      Tuỳ tướng họ Mã phá vây bất thành

323.                      Đầu rơi máu chảy hôi tanh

324.                      Quân Minh chết sạch Lam Thành thua đau

325.                      Vai trăm binh sỹ Hoan Châu

326.                      Nghe Phan kêu gọi rủ nhau trở cờ

327.                      Bài binh bố trận đợi chờ

328.                      Cùng quân tri phủ tìm cơ trả thù

329.                      Trăng tà khi tỏ khi lu

330.                      Viện binh Sái, Mã lù lù kéo lên

331.                      Năm trăm kỹ mã cung tên

332.                      Hai ngàn binh sỹ thổ quân đi cùng

PHAN LIÊU KHỞI NGHĨA (3)

333.                      Phan Liêu có ý đón chừng

334.                      Lệnh cho quân sỹ tuỳ tùng hô vang:

335.                      Quay giáo lại! Các bạn vàng

336.                      Quan quân bản địa Châu Hoan một nhà

337.                      Cùng nhau diệt lũ gian tà

338.                      Trả thủ cho mẹ cho cha những ngày

339.                      Thổ binh có kẻ nói ngay

340.                      Đúng đấy các bạn! Việc này nên theo

341.                      Hàng ngàn binh sỹ hò reo

342.                      Hãy chém hãy giết bọn gieo bão tàn

343.                      Quan quân Sái, Mã hoang mang

344.                      Bị kẹp ở giửa muôn vàn nguy nan

345.                      Trước mặt kỹ mã họ Phan

346.                      Sau lưng gươm giáo hai ngàn thổ binh

347.                      Quân Nam đã quá bất bình

348.                      Hò reo chém giết thất kinh dẫy trời

349.                      Cùng quân mai phục khắp nơi

350.                      Đánh cho bọn chúng nhớ đời Châu Hoan

351.                      Xuân Liên dưới ánh trăng vàng

352.                      Song kiếm ngựa trắng cùng chàng Phan Liêu

353.                      Quân Minh phách lạc hồn xiêu

354.                      Đứa thì bỏ chạy đứa liều đầu rơi

355.                      Xuân Liên xông xáo khắp nơi

356.                      Bà Trưng Bà Triệu một thời như ri?

357.                      Sái Phúc cùng với Mã Kỳ

358.                      Lần này thua trận cũng vì chủ quan

359.                      Coi thường quân sỹ nước Nam

360.                      Đành mở đường máu thành Lam rút về

361.                      Mặc cho thiên hạ cười chê

362.                      Cửa thành đóng chặt bốn bề nằm im

363.                      Sai người ra bắc kiếm tìm

364.                      Tổng binh chi viện ngày đêm đợi chờ

365.                      Cuộc đời như mộng như mơ

366.                      Biết Phan tri phủ trở cờ chống Minh

367.                      Nhân dân hồ hởi đồng tình

368.                      Đem biếu gạo thịt nhà mình khao quân

369.                      Thổ quan mấy huyện xa gần

370.                      Cũng cho bộ hạ cận thân đỡ đần

371.                      Trấn Man (1) tri phủ người thân

372.                      Kéo quân bản bộ góp phân giúp Phan

(1)   Tên một phủ ở vùng nam Thanh Hoá bắc Nghệ An giáp Lào

.

PHAN LIÊU KHỞI NGHĨA (4)

373.                      Xuân Liên góp ý luận bàn

374.                      Mau mau đánh chiếm Nghệ An Lam Thành

375.                      Phải đánh nhanh! phải chiếm nhanh!

376.                      Trước làm chỗ dựa sau dành thế công

377.                      Viện binh kéo đến dù đông

378.                      Trong ngoài phối hợp ta không ngại gì

379.                      Phan Liêu khen kế diễu kỳ

380.                      Tổ chức công phá thành trì Nghệ An

381.                      Quan quân hơn tháng gian nan

382.                      Vừa đánh vừa phá thế càng lên cao

383.                      Thành sắp vỡ bão lại vào

384.                      Sông Lam cuồn cuộn nước ào ào dâng

385.                      Quân Nam doanh trại đa phần

386.                      Nằm ở vùng thấp phải cần chuyển đi

387.                      Chuyện vây chuyện phá thành trì

388.                      Phải đành dừng lại thôi thì trơi xui!

389.                      Quân Nam đành phải ngậm ngùi

390.                      Nhìn trời mưa đổ niềm vui phá thành

391.                      Tan dần theo lũ lên nhanh

392.                      Bổng nghe quân cảnh rành rành báo tin:

393.                      Quân Lý Bân đã kìn kìn

394.                      Hai cánh thuỷ bộ gọng kìm kéo vô

395.                      Vây quân Nam đóng trên bờ

396.                      Sái, Mã thấy thế phất cờ phản công

397.                      Ba bên giặc một bên sông

398.                      Quân Nam biết rõ thế không thể lùi

399.                      Hai bên đánh tới đánh lui

400.                      Bỗng nghe hoả pháo dập vùi inh tai

401.                      Quân Nam vỡ trận trong ngoài

402.                      Phan Liêu liều chết với vài kỹ binh

403.                      Phá vòng vây cứu lấy mình

404.                      Cùng Xuân Liên vẫn là tình là duyên

405.                      Tàn quân trốn chạy triền miên

406.                      Ngày đêm luồn lủi gần miền Ngọc Ma (1)

407.                      Nghe tin Phan tộc đại gia

408.                      Lý Bân giết sạch hoá ma cả nhà

409.                      Phan rằng trời đã hại ta

410.                      Sống làm chi nữa nghĩ mà xót thương

411.                      Phan dừng ngựa định tìm đường

412.                      Quay lại tử chiến với phường ngoại bang

413.                      Xuân Liên kịp giữ ngựa chàng

414.                      Hét lên một tiếng hèn sang lúc này

415.                      Trong hiểm nguy nhờ vân may

416.                      Tìm đến cái chết chẳng hay ho gì

417.                      Anh hùng quân tử nam nhi

418.                      Mười năm nợ trả có khi chưa cần

419.                      Hãy nghe đây chớ phân vân

420.                      Bên kia sông là một phần Ngọc Ma

421.                      Phía tây thông với Lão Qua

422.                      Có thể dựng nghiệp trong ra ngoài vào

423.                      Lý Bân chẳng có cách nào

424.                      Không thể đuổi kịp làm sao tìm đàng

425.                      Một tay quất ngựa của nàng

426.                      Tay kia ghìm ngựa giúp chàng vượt sông

427.                      Qua Lam Giang rộng mênh mông

428.                      Xuân Liên cải dạng đàn ông cùng chàng

429.                      Trốn lên dãy núi Giăng Màn

430.                      Thuộc vùng rừng rậm đại ngàn Ngọc Ma

431.                      Lý Bân cùng với quân nhà

432.                      Đuổi theo không kịp quay về Thành Lam

433.                      Cuộc khởi nghĩa bi đập tan

434.                      Nhưng như đốm lửa cháy lan trong ngoài

435.                      Lam Kinh (2) chiêu tập hiền tài

436.                      Sơn Tây Thạch Thất núi Sài dấy binh

437.                      Lý Bân đàn áp rất kinh

438.                      Đuổi Lộ Văn Luật (3) quân mình chạy xa

439.                      Tàn quân trốn tránh gần nhà

440.                      An Sầm (4) hang động chạy ra chạy vào

441.                      Quân Mình tàn ác làm sao

442.                      Dỡ nhà làm củi chất cao làm mồi

443.                      Hun cho lửa cháy ngất trời

444.                      Tan quân chết ngạt miệng đời còn ghi

(1)   Châu Ngọc Ma ngày ấy là vùng Quì Hợp Nghệ An ngày nay

LAM SƠN HỘI NGỘ (1)

445.                      Nguyễn Chích Bùi Bị ra đi

446.                      Rời Tiên Hoa đã sáu kỳ trăng treo

447.                      Theo đường thượng đạo lần theo

448.                      Từ Nam ra Bắc qua đèo vượt sông

449.                      Thăm Trà Lân kết chữ đồng

450.                      Qua Ngọc Ma cũng gặp không ít người

451.                      Anh hùng hảo hán chờ thời

452.                      Đang tìm thủ lĩnh thay trời diệt Minh

453.                      Hai người về đến nhà mình

454.                      Cùng đi thị sát binh tình ngoài trong

455.                      Phó tướng bảo vừa mới xong

456.                      Lam Sơn Lê Lời đang mong đang chờ

457.                      Phái người sang muốn cậy nhờ

458.                      Thủ lĩnh góp sức phất cờ động binh

459.                      Cùng nhau chống phá quân Minh

460.                      Giành lại độc lập quê mình Giao Châu

461.                      Bùi Bị nghe nói rầu rầu

462.                      Lam Sơn có phải gần đầu Hào Lương?

463.                      Chích rằng ta cũng không tường

464.                      Nhưng cùng một huyện quảng đường bao xa!

465.                      Bị rằng hồi ở quê nhà

466.                      Đệ chưa nghe nói ai là họ Lê

467.                      Chích rằng gian khó trăm bề

468.                      Ta đã khởi nghĩa kéo về Hoàng Nghiêu

469.                      Nam Thanh Bắc Nghệ rất nhiều

470.                      Anh hùng hào kiệt ra chiều theo ta

471.                      Tây bắc Thanh rộng bao la

472.                      Có quan Phụ đạo cũng là kỳ nhân

473.                      Họ Lê tên Lợi xuất thân

474.                      Hội thề cắt máu xa gần Lũng Nhai

475.                      Nhưng còn nghe ngóng trong ngoài

476.                      Lời thế dấu kín chưa ai tỏ tường

477.                      Chắc rằng tính toán mọi đường

478.                      Mời ta nhập hội hai phương một nhà

479.                      Bị rằng còn tính chi xa

480.                      Sao huynh không nhập hội ta hội người?

481.                      Nguyễn Chích nhìn Bị mỉm cười

482.                      Làm tướng không thể nhất thời tin ai

483.                      Huống chi quân sỹ trong ngoài

484.                      Ta là thủ linh một vài vạn quân

485.                      Lê Lợi ta biết đôi phần

486.                      Là người có chí trọng nhân biệt tài

487.                      Chiêu hiền đại sỹ như ai

488.                      Tuy còn thô lậu vẻ ngoài hơi hơi

489.                      Còn nhiều người nữa muôn nơi

490.                      Kéo về tụ họp đất trời Lũng Nhai

491.                      Biết ai có chí như ai

492.                      Hay là có kẻ bất tài vô nhân?

493.                      Ngoài thủ lĩnh chẳng ai thân

494.                      Để cho huynh biết mười phân vẹn mười?

495.                      Chích rằng cũng có vài người

496.                      Cho ta văn bản lời thề làm tin

497.                      Nguyễn Chích đứng dậy kiếm tìm

498.                      Vừa đọc vừa giảng vừa nhìn xa xôi

499.                      Bổng lính mang đến tận nơi

500.                      Đưa thư Lê Lợi kính mời tướng quân

501.                      Mậu Tuất sau tết đầu tuần

502.                      Lam Sơn khởi nghĩa đón xuân tưng bừng

503.                      Trận Lạc Thuỷ đáng ăn mừng 

504.                      Nghĩa quân thắng lớn lẫy lừng một phương

505.                      Ba nghìn thủ cấp phơi sương

506.                      Quân Minh chết trận chiến trương tan hoang

507.                      Thư mời Nguyễn Chích ghé sang

508.                      Ăn mừng chiến thắng luận bàn diệt Minh!

LAM SƠN HỘI NGỘ (2)

509.                      Chích xem thư sướng rung rinh

510.                      Khởi binh lời hứa với mình là đây

511.                      Giúp nhau không chóng thì chầy

512.                      Lam Sơn trên đó dưới nầy Hoàng Nghiêu

513.                      Chích rằng “chờ đơi bao nhiêu

514.                      Mừng Lam Sơn ta muốn chiều hôm nay”

515.                      Lệnh cho kỹ sỹ mươi tay

516.                      Cùng tướng Bùi Bị đi ngay đầu chiều

517.                      Tà tà nắng đổ xiêu xiêu

518.                      Quân cảnh vào báo Hoàng Nghiêu đến chào

519.                      Lê Lợi ban lệnh mời vào

520.                      Đích thân ra tận thành cao đón chờ

521.                      Thấy Lê Lợi vẻ thẫn thờ

522.                      Giật mình Nguyễn Chích giả vờ như không:

523.                      “Đệ tiếp được thiệp mừng công

524.                      Vội vàng lên ngựa những mong gặp Người!”

525.                      Lê Lai đứng cạnh đỡ lời:

526.                      “Mừng công chưa kịp ông trời lại xui

527.                      Đại huynh gặp chuyện không vui

528.                      Thôi vào doanh trại bọn tui (1)  giải bày”

529.                      Phân ngôi chủ khách đó đây

530.                      Lê Lai kể tiếp chuyện này xẩy ra:

531.                      “Tên Ái phản chủ hôm qua

532.                      Cùng thằng Đỗ Phú đều là tiểu nhân

533.                      Chỉ đường dẫn lối xa gần

534.                      Quân Minh đào cướp mộ phần

535.                      nhà huynh

536.                      Đem về treo ở sau thuyền

537.                      Nhằm bắt Lê Lợi đầu hàng mới thôi”

538.                      Bùi Bị đứng dậy có lời:

539.                      “Phải tên Đỗ Phú một đời bất lương

540.                      Ở Hào Lương hắn thường thường

541.                      Ỷ thế quân giặc chẳng nhường nhịn ai”

542.                      Bây giờ đến lượt Lê Lai

543.                      Kể thêm câu chuyện đất đai ngày nào

544.                      Vụ kiện đại huynh ra sao

545.                      Hắn thua nhưng vẫn hối vào lộ ra

546.                      Đại huynh thắng vẫn không tha

547.                      Quân Minh truy nã quả là bất công

548.                      Lê Lợi trốn khắp tây đông

549.                      Nhờ Lê Liễu nên mới không việc gì

550.                      Chuyện thật nhưng rất ly kỳ

551.                      Một hôm hai vị chạy đi cùng đường

552.                      Khả Lam bến nước khác thường

553.                      Gặp người con gái chết thương chết sầu

554.                      Áo quần trắng toát một màu

555.                      Xuyến vàng thoa bạc trước sau đủ đầy

556.                      Lê Lợi cầu gió khấn mây

557.                      Quân Minh truy đuổi tôi đây xin nàng:

558.                      “Thoát nạn truy bắt trái ngang

559.                      Lấy được thiên hạ lập bàn thờ riêng

560.                      Cúng nàng tôi cúng trước tiên

561.                      Ơn sâu nghĩa trả linh thiêng tôi nhờ!”

562.                      Mộ phần mới đắp sơ sơ

563.                      Giặc Minh ập đến với đoàn chó ngao

564.                      Hai ông đành phải nhảy vào

565.                      Trốn trong cái bộng (2) cây cao bên đàng

566.                      Giặc lấy kiếm chọc dọc ngang

567.                      Trúng vế bên tả Liễu đang ngồi ngoài

568.                      Nhanh tay lấy cát vuốt mài

569.                      Để không thấy máu kiếm dài vẫn nguyên

570.                      Bổng con cáo nhỏ trắng tuyền

571.                      Xuất hiện trước mặt chó liền đuổi theo

572.                      Khả Lam nước chảy trong veo

573.                      Mất chó cũng tiếc cáo mèo cũng tham

574.                      Giặc Minh chẳng tính chẳng bàn

575.                      Bỏ đi theo chó tính toan làm gì

576.                      Nhờ đó nên chẳng việc chi

577.                      Đại huynh thoát nạn việc ni nhờ nàng

LAM SƠN HỘI NGỘ (3)

578.                      Nguyễn Chích xin phép chen ngang:

579.                      “Huynh được phù trợ đàng hoàng ngại chi

580.                      Huống hồ việc nhỏ như ri

581.                      Chắc sẽ giải được việc gì phải lo”

582.                      Bùi Bị đứng dậy nói to:

583.                      “Việc này xin để đệ lo chu toàn

584.                      Sông này rất lắm cỏ hoang

585.                      Bèo tây trôi nổi nguỵ trang dễ dàng

586.                      Chỉ xin thủ lĩnh một chàng

587.                      Phối hợp sau trước nhịp nhàng thế thôi”

588.                      Bùi Bị vừa nói dứt lời

589.                      Trịnh Khả đứng dậy “nhường tôi việc này”

590.                      Theo kế hoạch ngay đêm nay

591.                      Hai người ngậm ống bèo dày nguỵ trang

592.                      Trôi theo dòng nước mênh mang

593.                      Địch không hay biết hai chàng ra tay

594.                      Gỡ hài cốt đem về ngay

595.                      Trình lên Thủ lĩnh việc này làm xong

596.                      Rỡ ràng Lê Lợi mở lòng

597.                      Thưởng cho hai tướng có công giúp mình

598.                      Lệnh sai bộ hạ phân minh

599.                      Táng lại như cũ trọn tình gia phong

600.                      Phật Hoàng xứ ấy ngoài trong

601.                      Đã chọn từ trước vẫn mong có ngày...

LAM SƠN HỘI NGỘ (4)

602.                      Chuyện buồn thủ lĩnh gió bay

603.                      Lạc Thuỷ đại thắng xưa nay chưa từng

604.                      Ra quân chiến thắng tưng bừng

605.                      Lam Sơn mở tiệc ăn mừng rất to

606.                      Mổ trâu mổ lợn mổ bò

607.                      Khao binh thưởng tướng chuyện trò râm ran

608.                      Cũng là dịp để luận bàn

609.                      Chiêu hiền đãi sỹ mở mang trong ngoài

610.                      Thủ lĩnh cùng với Lê Lai

611.                      Và Văn Linh tiếp tướng tài Hoàng Nghiêu

612.                      Lê Lợi mong muốn một điều

613.                      Nguyễn Chích về giúp sớm chiều Lam Kinh

614.                      Biết rằng Chích quí Văn Linh

615.                      Một người học rộng hiển vinh

616.                      chẳng màng

617.                      Thâm trầm trí lược khôn ngoan

618.                      Văn chương chính sự tiếng vang một thời

619.                      Làng quê Hải Lịch là nơi

620.                      Hổ về quấy phá đất trời Lôi Dương (1)

621.                      Linh làm bài phú tự cường

622.                      Trách hổ bất nghĩa vô lương hại người

623.                      Vào rừng vừa đọc vừa chơi

624.                      Sau ngày hôm đó hổ dời đi xa

625.                      So sánh mức độ hào hoa

626.                      Văn Linh chẳng kém tài ba họ Hàn! (2) y

627.                      Mấy người nói chuyện lan man

628.                      Nguyễn Chích khôn khéo không bàn hợp tan

629.                      Chỉ hứa trên dưới kết đoàn

630.                      Diệt Minh giành lại giang san Tiên Rồng

631.                      Lê Văn Linh biết chưa thông

632.                      Nháy khéo Lê Lợi lòng vòng làm chi

633.                      Thủ lĩnh đổi ý nghĩ suy

634.                      “Khen tài Bùi Bị kém gì Yết Kiêu!

635.                      Tướng này sẽ giúp Hoàng Nghiêu

636.                      Như hổ thêm cánh như diều thêm dây”

637.                      Chích rằng “chỉ mới gần đây

638.                      Đệ quen Bùi Bị những ngày Hoan Châu

639.                      Động Tiên Hoa cạnh Ngàn Sâu

640.                      Bùi Bị phó tướng đứng đầu Nột Ngôn

641.                      Đệ, Bị, Tuấn Thiện một hôm

642.                      Cùng nhau cắt máu càn khôn ăn thề:

643.                      Làm anh em chung một bề

644.                      Diệt Ngô liên kết đi về có nhau

645.                      Tiên Hoa Ngàn Phố Ngàn Sâu

646.                      Châu Hoan Châu Ái đi đầu diệt Minh

647.                      Muốn Bùi Bị nắm tình hình

648.                      Dọc đường liên kết quân mình quân ta

649.                      Tiện đường thăm lại quê nhà

650.                      Hào Lương đây đó chẳng xa xăm gì

651.                      Vậy nên rủ Bị cùng đi

652.                      Trước mừng chiến thắng sau thì kết giao

653.                      Không ngờ Bùi Bị tài cao

654.                      Giúp huynh giải toả vui nào vui hơn!”

655.                      Văn Linh nghe rõ nguồn cơn:

656.                      “Chuyện Bùi Bị để Lam sơn chu toàn”

657.                      Lê Lợi mừng quá chen ngang:

658.                      “Hay để Bùi Bị tạm sang bên này”

659.                      Nguyễn Chích nghe cũng hay hay

660.                      Cho rằng Lê Lợi hôm nay chân tình

661.                      “Việc này xin được phân minh

662.                      Tướng quân Bùi Bị thân chinh trả lời”

LAM SƠN HỘI NGỘ (5)

663.                      Cho người tìm đến tận nơi

664.                      Mời tướng Bùi Bị hãy dời qua đây

665.                      Nguyễn Chích nói hết đủ đầy

666.                      “Tuỳ đệ quyết định việc nầy nên chăng?”

667.                      Ngẫm nghĩ một lúc Bị rằng:

668.                      “Thịnh tình thủ lĩnh xem bằng non cao

669.                      Thăm quê việc nhỏ chẳng sao

670.                      Vả đệ chẳng có người nào người thân

671.                      Chỉ e chiến hữu xa gần

672.                      Ở lâu lo lắng có phần không hay”

673.                      Chích rằng “Quả có việc này

674.                      Để ta giúp đỡ xong ngay thôi mà

675.                      Cho người về báo Tiên Hoa

676.                      Có việc chi sẽ trong ra ngoài vào

677.                      Bây giờ đệ tạm thay ta

678.                      Trợ giúp thủ lĩnh cũng là việc chung!”

679.                      Lê Lợi với đám tuỳ tùng

680.                      Mỗi người một ý đều cùng chờ mong

681.                      Thế là Bùi Bị xiêu lòng

682.                      Nhận phò Lê Lợi tạm trong lúc này

683.                      Nguyễn Chích nói lúc chia tay:

684.                      “Lam Sơn khởi nghĩa cơ may sẽ thành

685.                      Bề ngoài có vẻ chưa thanh

686.                      Nhưng Lợi có tướng sẽ thành đế vương

687.                      Lê Lai trung hậu tấm gương

688.                      Văn Linh võ lược văn chương toàn tài

689.                      Ngoài ra đầu lĩnh những ai

690.                      Cũng cần tìm hiểu một mai có ngày

691.                      Giúp ta trù liệu sau này

692.                      Hợp tan, tan hợp cơ may duyên trời”

693.                      Bị rằng “huynh dạy những lời

694.                      Hãy tin ở đệ có đời có ta”

695.                      Lam Sơn bóng đã xế tà

696.                      Chích còn ngoái lại nghĩ ra việc này:

697.                      “Nghe tin Nguyễn Trại là tay

698.                      Đông Quan mưu sỹ dở hay thế nào

699.                      Đệ hãy để mắt xem sao

700.                      Tiếc rằng chưa có dịp nào gặp y”

701.                      Người ở lại kẻ ra đi

702.                      Hoàng Nghiêu thủ lĩnh ngựa phi cuối trời!

LÊ LAI CỨU CHÚA

703.                      Nhục vinh, vinh nhục ở đời

704.                      Thằng Ái phản chủ nhất thời nghêng ngang

705.                      Quân Ngô bắt hắn dẫn đàng

706.                      Đánh úp Lê Lợi địa bàn Lam Sơn

707.                      Bắt thân thích bắt vợ con

708.                      Người nhà thủ lĩnh những hơn trăm người

709.                      Nhà tan doanh trại tả tơi

710.                      Quân không một đội biết dời đi đâu

711.                      Mấy người trung nghĩa liền tâu

712.                      Chí Linh Lang Chánh (1) ngàn sâu tạm thời

713.                      Lê Lợi cùng với mấy người

714.                      Tuyệt lương hai tháng cầm hơi rau rừng

715.                      Trịnh Cao, Mang Một (2) đã từng

716.                      Chạy đây trốn đó xem chừng khó an

717.                      Địch lui mưu sỹ lại bàn

718.                      Về quê đắp luỹ giữ làng gom quân

719.                      Trông xa rồi lại nhìn gần

720.                      Lê Lợi tính kế dấu thân chờ thời

721.                      Thủ lĩnh chọn buổi đẹp trời

722.                      Cho vời tướng sỹ nói lời ruột gan:

723.                      ”Ai thay ta mặc áo vàng

724.                      Dẫn quân đánh thẳng địa bàn Tây Đô (3)

725.                      Vừa đánh vừa giết vừa hô

726.                      Lam Sơn chúa tể chính là ta đây

727.                      Tạo ra cái cớ đủ đầy

728.                      Quân Ngô lầm tưởng rồng mây chẳng còn

729.                      Náu mình lo việc nước non

730.                      Tuyển quân luyện tướng may còn cơ duyên”

731.                      Lê Lai đứng dậy nói liền

732.                      ”Rằng tôi đồng ý hoá tiên thay rồng

733.                      Đổi áo vàng đóng thay ông

734.                      Chỉ mong thủ lĩnh nhớ công mọn này

735.                      Khi thiên hạ đã về tay

736.                      Nghĩ đến con cháu mộ này thế thôi!”

737.                      Lê Lợi khấn Phật cầu trời

738.                      “Rằng công đổi áo đời đời ghi sâu

739.                      Ta và con cháu về sau

740.                      Đại thần tướng lĩnh nhắc nhau chuyện này

741.                      Sai lời Phật phạt trời đày

742.                      Lâu đài hoá núi, sắt thay ấn vàng”

743.                      Nghe xong lời khấn rõ ràng

744.                      Lê Lai lên ngựa vai mang kiếm thần

745.                      Hai thớt voi năm trăm quân

746.                      Kéo đến trại giặc ở gần Tây Đô

747.                      Vừa khiêu chiến lại vừa hô

748.                      Lam sơn thủ lĩnh đứa mô cần tìm

749.                      Nói xong chẳng ngắm chẳng nhìn

750.                      Phi ngựa vào giữa trận tiền quân Ngô

751.                      Giặc đông vây bắt hét hò

752.                      Đem vào thành nội dở trò dã man

753.                      Phạt cực ác, phạt cực tàn

754.                      Không như tội khác luận bàn trước sau

755.                      Trời xanh xanh ngắt một màu

756.                      Tây Đô thay mặt Giao Châu tiễn Người

757.                      Lê Lai thanh thản về trời

758.                      Tiếng thơm để lại muôn đời ngợi khen!

(1)   Núi Chí Linh thuộc xã Giao An, huyện Lang Chánh, tỉnh Thanh Hoá.

(2)   Hai trong nhiều địa danh Lê Lợi và nghĩa quân lẫn trốn thuộc tỉnh Thanh Hoá gần biên giới Việt Lào.

(3)   Thành Tây Đô hay thành nhà Hồ, thủ phủ nước Đại Ngu ở Thanh Hoá

THIẾU UÝ NGUYỄN CHÍCH (1)

759.                      Như đốm lửa lúc mới nhen

760.                      Lam Sơn tụ nghĩa nhiều phen chật chầy

761.                      Dấu thân là kế bậc thầy

762.                      Rèn quân luyện tướng thành xây luỹ đào

763.                      Nuôi oai chứa mạnh đề cao

764.                      Củng cố nội bộ kết giao trong ngoài

765.                      Đã đến lúc phải tính bài

766.                      Đập tan kế giặc vây hoài được sao

767.                      Lê Lợi còn tính thấp cao

768.                      Hỏi hai mưu sỹ kế nào kế hay

769.                      Văn Linh đứng dậy giải bày:

770.                      “Quân kỷ binh pháp đêm ngày phải lo”

771.                      Nguyễn Trại góp ý thăm dò:

772.                      “Tạo thế ỷ giốc ta nhờ Hoàng Nghiêu”

773.                      Lê Lợi suy nghĩ đăm chiêu

774.                      ”Ức Trai kiến giải là điều ta mong

775.                      Hiềm một nỗi, việc chưa xong

776.                      Chích vẫn lưỡng lự chân trong chân ngoài”

777.                      Thần rằng “không thể đơn sai

778.                      Vì chưng Nguyễn Chích văn tài vũ hay

779.                      Xét trong hoàn cảnh hiện nay

780.                      Ta mời tướng Nguyễn chọn ngày động binh

781.                      Hoàng Nghiêu phối hợp với mình

782.                      Cùng nhau tiến đánh quân Minh trong ngoài

783.                      Nhân thắng lợi mới lấy oai

784.                      Ta dùng đại lễ học bài người xưa

785.                      Mời Nguyễn lúc ấy là vừa

786.                      Châu về Hợp Phố (1) kẻ đưa người chào!”

787.                      Văn Linh lại góp thêm vào:

788.                      “Ức Trai kế ấy kế nào hay hơn!

789.                      Tin vào tôn chỉ Lam Sơn

790.                      Hoàng Nghiêu tự nguyện như đờn so dây!

791.                      Vả chăng các tướng ta đây

792.                      Có tâm khẩu phục kế này mới hay

793.                      Người như Nguyên Chích tài này

794.                      Về phò chủ tướng một tay trên người!”

795.                      Bấy giờ Lê Lợi tiếp lời:

796.                      “Lý Bân Phương Chính đang dời đại binh

797.                      Thổ quan Cẩm Lạn đồng tình

798.                      Dẫn đường phục đánh quân mình nay mai

799.                      Việc này chỉ có Ức Trai

800.                      Thuyết khách chia lửa trong ngoài cùng ta

801.                      Nguyễn Chích phối đánh trong ra

802.                      Giúp ta bố trí quân nhà đó đây”

803.                      Ức Trai lĩnh ý đủ đầy

804.                      Cùng với Bùi Bị đi ngày đi đêm

805.                      Đến Hoàng Nghiêu được tiếp liền

806.                      Nguyễn Chích Nguyễn Trại đôi bên luận đàm

807.                      Nguyễn Chích đồng ý hoàn toàn

808.                      Đem quân khiêu khích chiến trường phía nam

809.                      Khiến Lý Bân phải hoang mang

810.                      Chưa giám công kích địa bàn Lam Sơn

811.                      Có thời gian tính thiệt hơn

812.                      Lê Lợi phân tích nguồn cơn đủ đầy

813.                      Phục binh rải khắp đó đây

814.                      Chờ quân Ngô tới bủa vây trong ngoài

(1)   Điển tích văn học ý nói trung phùng gặp nhau hay đoàn tụ lại.

 

THIẾU UÝ NGUYỄN CHÍCH (2)

815.                      Lê Lợi dự đoán không sai

816.                      Ít lâu sau đã lỗ bài gian manh

817.                      Từ đất Cẩm Lạn loanh quanh

818.                      Đạo quân mười vạn vây thành Thôi Mang

819.                      Như thủ lĩnh đã họp bàn

820.                      Bồ Mộng phục sẵn chỉ vài trăm quân

821.                      Chờ giặc Ngô đến thật gần

822.                      Phục binh xuất hiện như thần như ma

823.                      Ba trăm thủ cấp gian tà

824.                      Rụng ngay dưới kiếm quân nhà thắng to

825.                      Cậy người đông vẫn lò dò

826.                      Tiến vào dinh luỹ chủ trò Lam Sơn

827.                      Lê Lợi vừa đánh vừa dồn

828.                      Mai phục phía trước đánh vờn

829.                      phía sau

830.                      Quân Ngô lần nữa thua đau

831.                      Hơn nghìn bị giết tranh nhau chạy dài

832.                      Lý Bân Phương Chính cả hai

833.                      Bỏ tướng bỏ lính tính bài thoát thân

834.                      Sáu ngày đuổi bắt xa gần

835.                      Quân ta thắng lợi mười phân vẹn mười

836.                      Lỗi Giang Ba Lẫm là nơi

837.                      Lê Lợi đóng giũ để vời quân Minh

838.                      Bị thua đau không giám khinh

839.                      Hoàng, Tạ (1) đành phải lui binh giữ thành

840.                      Lê Lợi vây chặt đánh nhanh

841.                      Ngày đêm quấy rối loanh quanh bốt đồn

842.                      Lê Hào Lê Sát (2) đánh dồn

843.                      Quan Du thất thủ mồ chôn giặc Tàu

844.                      Thế Ngô suy giảm trước sau

845.                      Thế Lam Sơn lại lên mau như diều

846.                      Lê Lợi phủ dụ mọi điều:

847.                      “Ai người Giao Chỉ sớm chiều đứng lên

848.                      Nhân dân nam bắc mọi miền

849.                      Cùng nhau góp sức phá đồn diệt Minh”

850.                      Đây là sách lược tài tình

851.                      Cả nước đánh giặc Lam Kinh đứng đầu

852.                      Linh rằng “qui định đã lâu

853.                      Với Đại Vương là phải tâu phải trình

854.                      Xưng thần không được linh tinh

855.                      Dưới trên, trên dưới phân minh rõ ràng”

856.                      Ức Trai rằng “cần Vương ban

857.                      Bố cáo thiên hạ quân quan trong ngoài

858.                      Triều đình thành lập nay mai

859.                      Ban văn ban võ những ai đứng đầu

860.                      Ban Văn thần nghĩ từ lâu

861.                      Có bác Linh còn thỉnh cầu chi ai

862.                      Đại Vương chỉ kén tướng tài

863.                      Vừa uy vừa dũng thượng đài Võ Ban

(1)   Hoàng Thành, Tạ Phượng, hai tướng nhà Minh.

(2)   Hai tướng của Lê Lợi.

 

THIẾU UÝ NGUYỄN CHÍCH (3)

864.                      ”Không được! Không được! “Linh can

865.                      “Rằng thần kẻ sỹ xóm làng thi thư

866.                      Triều đình triều chính bây dừ (1)

867.                      Chưa từng chưa biết thực như thế nào

868.                      Ức Trai học rộng tài cao

869.                      Là nhà khoa bảng ra vào Đông Quan

870.                      Đứng đầu triều chính văn ban

871.                      Đại Vương nên quyết còn bàn mần chi”

872.                      Lê Lợi vẫn như mọi khi

873.                      Cười rất hồn hậu rằng “thì cả hai

874.                      Đều là tâm phúc có tài

875.                      Và là trí não trong ngoài của ta

876.                      Việc nước cũng như việc nhà

877.                      Văn Linh hơn tuổi là hoa đầu cành

878.                      Ức Trai văn sách lại sành

879.                      Giúp ta nội vụ ngọn ngành bang giao

880.                      Đứng đầu ban võ thế nào

881.                      Cùng ta cắt đặt làm sao hợp tình

882.                      Ngoài vũ dũng và uy linh

883.                      Phải có chữ nghĩa biết mình biết ta”

884.                      Ức Trai ý tứ bảo là:

885.                      “Việc này rất khó trông ra trông vào

886.                      Tướng nhiều vũ dũng tài cao

887.                      Tuy thô lỗ nhưng người nào cũng trung

888.                      Vào sinh ra tử anh hùng

889.                      Từ ngày khởi nghiệp đi cùng Đai Vương

890.                      Lưu Bang Phàn Khoái là gương

891.                      Giờ nhiều Phàn Khoái đo lường làm sao?”

892.                      “Nói thế là ý thế nào?”

893.                      Lê Lợi sốt ruột chen vào hỏi ngay

894.                      Văn Linh hiểu ý giải bày:

895.                      “Ngày xưa có chuyện thế này xin tâu

896.                      Phàn Khoái là tướng từ lâu

897.                      Phò Lưu Bang ngay từ đầu khởi binh

898.                      Với tài phán đoán anh minh

899.                      Lưu bái Hàn Tín giúp mình võ ban

900.                      Phàn Khoái không phục hoàn toàn

901.                      Lưu Bang vẫn quyết không bàn vào ra”

902.                      Lê Lợi nghe nói cười oà:

903.                      “Các ngươi đừng tưởng rằng ta không bằng”

904.                      Nghiêm trang thủ lĩnh nói rằng:

905.                      “Nếu vì đại sự mần răng không làm? (2)

906.                      Ta khởi binh diệt tham tàn

907.                      Chẳng màng phú quí chăng ham làm giàu

908.                      Chỉ muốn để lại mai sau

909.                      Tiếng thơm bất khất Ngô tàu phải kinh

910.                      Tiến cử ai hãy phân minh

911.                      Thấy đúng sẽ quyết vì mình ta đâu!”

912.                      Tiếp lời Nguyễn Trại xin tâu:

913.                      “Rằng giờ là lúc thỉnh cầu Hoàng Nghiêu

914.                      Chắc Nguyễn Chích cũng biết điều

915.                      Sẽ về tụ nghĩa sớm chiều bên Vương”

916.                      Thủ lĩnh cười nói thương thương

917.                      “Ta cũng muốn thế dễ thường được sao?”

918.                      Ức Trai mạnh dạn thêm vào

919.                      “Người xưa lắm chước, chước nào cũng hay

920.                      Cầu hiền bái tướng lúc này

921.                      Ta mời Nguyễn Chích chọn ngày tấn phong!”

922.                      Dù Nguyễn Trại nói chưa xong

923.                      Lê Lợi đã hiểu “ta mong có ngày

924.                      Nguyễn Chích đồng ý về đây

925.                      Đứng đầu ban võ chuyện này đương nhiên”

926.                      Nghỉ một lúc Vương tiếp liền

927.                      “Phong chức gi? Cũng nên tiên liệu dần”

(1)   Thổ ngữ ”bây dừ” nghĩa là bây giờ.

(2)   Thổ ngữ “mần răng không làm” nghĩa làm sao không làm.

 

THIẾU UÝ NGUYỄN CHÍCH (4)

928.                      Ức Trai chẳng chút phân vân

929.                      “Ban văn tể tướng chẳng cần nghĩ suy

930.                      Ban võ có lúc có khi

931.                      Có thể phong soái không thì tuỳ Vương”

932.                      Văn Linh rằng “đã tỏ tường

933.                      Ức Trai nói đúng lẽ thường chưa nên

934.                      Triều đình mới lập đừng quên

935.                      Một lòng một dạ mới bền dài lâu

936.                      Theo thần ban võ đứng đầu

937.                      Sẽ là thiếu uý cơ cầu chi mô

938.                      Dưới thiếu thì sẽ là đô

939.                      Bình yên phong tiếp bấy giờ sẽ hay”

940.                      Lê Lợi khen ý kiến này

941.                      Và Vương quyết định đứng đầu các ban:

942.                      Ban văn thì gọi tham quân

943.                      Thiếu uý ban võ phong dần về sau

944.                      Đi mời Nguyễn Chích về mau

945.                      Thiếu uý bái tướng đứng đầu võ ban”

946.                      Văn Linh, Bùi Bị, Ức Trai

947.                      Văn thư lễ vật tính bài tấn phong

948.                      Chọn ngày ba vị thong dong

949.                      Gặp tướng Nguyễn Chích trải lòng Lam Sơn

950.                      Ức Trai phân tích thiệt hơn

951.                      Bùi Bị kể hết nguồn cơn thịnh tình

952.                      Chúa Lam Sơn quả anh minh

953.                      Các tướng bên ấy biết mình biết ta

954.                      Muốn huynh hợp lại một nhà

955.                      Cùng nhau đánh đuổi gian tà giặc Ngô

956.                      Đắn đo sự nghiệp cơ đồ

957.                      Ức Trai thuyết giảng Bị dò trước sau

958.                      Văn Linh nể trọng từ lâu

959.                      Nguyễn Chích đồng ý đứng đầu võ ban

960.                      Hoàng Nghiêu về với Lam Sơn

961.                      Chích vẫn cai quản quân quan của mình

962.                      Hai bên phối hợp tâu trình

963.                      Hoàng Nghiêu ỷ giốc Lam Kinh trong ngoài

NGUYỄN CHÍCH HIẾN KẾ (1)

964.                      Tân Sửu (1) Trần Trí ra oai

965.                      Chọn ải Kinh Lộng tính bài bủa vây

966.                      Lê Lợi nhận định rất hay

967.                      “Địch đông ta ít mặt này nó hơn

968.                      Ta nhàn biết rõ nguồn cơn

969.                      Địch mệt vừa đến như đờn căng dây

970.                      Ta chủ động vỗ mặt ngay

971.                      Nhất định phá được kế này hết oai”

972.                      Chia quân đánh úp trong ngoài

973.                      Hơn nghìn thủ cấp trả bài nghênh ngang!

974.                      Quân lương khí giới bạt ngàn

975.                      Lê Lợi thu giữ lại càng vững tâm

976.                      Cậy đông Trí lại tính nhầm

977.                      Mở tiếp đường núi hầm hầm tiến lên

978.                      Lê Lợi phục sẵn cung tên

979.                      Ải Ủng mắc kế Minh quên đường về!

980.                      Trời còn thử thách họ Lê

981.                      Ngô chạy Lào đến giả bề giúp nhau

982.                      Hợp sức cùng đánh giặc Tàu

983.                      Cả tin Lê Lợi trước sau chẳng ngờ

984.                      Ai dè hai van quân cơ

985.                      Voi một trăm thớt trở cờ đánh ta

986.                      Đích thân Lê Lợi đứng ra

987.                      Phản công tiêu diệt gian tà Lão Qua:

988.                      Vạn đầu giặc đã hoá ma

989.                      Voi mười bốn thớt quân ta thu về

990.                      Quân lương khí giới kiểm kê

991.                      Có đến hàng vạn gươm thề gươm thiêng!

992.                      Bốn ngày truy đuổi triền miên

993.                      Bồ Sát tù trưởng vờ xin giảng hoà

994.                      Đi guốc trong bụng gian tà

995.                      Lê Lợi quyết đánh tướng ta can rằng:

996.                      “Quân ta mệt mỏi chi bằng

997.                      Cho nghỉ dăm bữa mần răng hãy mần!”

998.                      Một mình Lê Thạch liều thân

999.                      Hăng hái xông đánh chẳng cần nghĩ suy

1000.                  Không biết chúng rải chông  chi

1001.                  Lê Thạch giẫm phải đành đi chầu giời

1002.                  Than ôi dũng tướng một thời

1003.                  Tiếc cho Lê Thạch suốt đời hiếu trung

(1)   1421

NGUYỄN CHÍCH HIẾN KẾ (2)

1004.                  Số Lý Bân đã chuyển cung

1005.                  Nhâm dần (1) vướng phải nhọt ung qua đời

1006.                  Tội ác gieo rắc khắp nơi

1007.                  Nợ này phải trả đất trời Giao Châu

1008.                  Thế quân Minh càng tụt sâu

1009.                  Đầu năm tổng trấn về chầu Diêm Vương

1010.                  Cuối năm lại gặp tai ương

1011.                  Ngô Lào liên kết vấn vương chữ sầu!

1012.                  Ngô trước mặt, Lào phía sau

1013.                  Chẹn đánh Lê Lợi trận đầu Da Quan

1014.                  Lê Lợi đối phó khôn ngoan

1015.                  Đánh xong ngầm rút an toàn dưỡng binh

1016.                  Về lại trại Khối đất mình

1017.                  Sửa chữa khí giới phục rình nghi binh

1018.                  Lê Lợi phán đoán tài tình

1019.                  Bảy ngày sau đánh liên minh Ngô Lào

1020.                  Chúng vây bốn phía tiến vào

1021.                  Trại Khối “đất chết” kế nào phá vây?

1022.                  Lê Lợi bảo: “Tình thế này

1023.                  Đánh mau thì thắng ra tay thì thành”

1024.                  Nói rồi nước mắt chảy quanh

1025.                  Tướng lĩnh cảm kích kẻ tranh người dành

1026.                  Liều chết đánh địch vây quanh

1027.                  Bắt sống tướng giặc trứ danh họ Phùng (2)

1028.                  Lê Lĩnh, Phạm Vấn tả xung

1029.                  Lý, Lê (3) hữu đột đánh cùng giải vây

1030.                  Hơn nghìn xác giặc phơi thây

1031.                  Hàng trăm ngựa chiến về tay quân mình

1032.                  Mã Kỳ, Trần Trí thất kinh

1033.                  Tháo chạy cùng đám tàn binh Ngô Lào

1034.                  Quả là Lê Lợi tài cao

1035.                  Đã biến “đất chết” đi vào sử xanh!

1036.                  Tuy thắng nhưng vẫn loanh quanh

1037.                  Sau trại Khối lại Chí Linh rút về

1038.                  Rừng sâu thiếu thốn trăm bề

1039.                  Củ rừng măng nứa măng tre cầm lòng!

1040.                  Quân lương hai tháng thiếu ròng

1041.                  Phải giết voi ngựa ăn đong từng ngày

1042.                  Lòng quân đây đó lung lay

1043.                  Thỉnh thoảng có tướng trốn bay lúc nào!

1044.                  Lê Lợi bó buộc gặt gao

1045.                  Siết chặt kỷ luật ra vào nghiêm minh

1046.                  Có tướng tên Khánh coi khinh

1047.                  Bỏ trốn bắt được gia hình thị uy!

1048.                  Khó khăn cũng giống mọi khi

1049.                  Trong quân có kẻ bàn đi tính về

1050.                  Khuyên Vương hoà hoãn một bề

1051.                  Nhưng vẫn giữa vững lời thề Lũng Nhai!

1052.                  Đành lòng Vương thuận theo bài

1053.                  Cử sứ đi lại trong ngoài vào ra

1054.                  Quân Minh đồng ý giảng hoà

1055.                  Hòng dụ Lê Lợi tưởng là kế hay!

1056.                  Thời gian lời hứa gió bay

1057.                  Vương chọn Quý Sửu (4) định ngày động binh

1058.                  Kéo quân về lại Lam Kinh

1059.                  Từ đó Ngô Việt đoạn tình tuyệt giao!

1060.                  Lam Sơn đất hẹp núi cao

1061.                  Khi thua khi được khi vào khi ra

1062.                  Quẩn quanh một chỗ quê nhà

1063.                  Không bãi chẳng thắng quả là không hay

1064.                  Đúng lúc vận nước chuyển xoay

1065.                  Giáp Thìn (5) Vĩnh Lạc hồn bay về trời

1066.                  Hồng Hưng thái tử lên ngôi

1067.                  Bận lo sắp xếp ghế ngồi Yên Kinh

1068.                  Hai mươi tháng chín bình minh

1069.                  Vương hỏi các tướng điều mình nghĩ suy:

1070.                  “Phục quốc ở lại hay đi

1071.                  Hoặc tới xứ khác việc ni thế nào?”

1072.                  Các tướng chưa biết tính sao

1073.                  Nguyễn Chích hiến kế hãy vào Hoan Châu:

1074.                  “Rằng Nghệ An đã từ lâu

1075.                  Người đông đất rộng rừng sâu sông dài!

1076.                  Hạ thần qua lại trong ngoài

1077.                  Biết nhiều chỗ hiểm một vài địa danh

1078.                  Dẫn quân vào trại Cẩm Bành

1079.                  Hàng thì ta dụ biến thành trại ta

1080.                  Chống thì đánh chiếm không tha

1081.                  Biến thành căn cứ quân nhà Lam Sơn

1082.                  Dần dà rồi tính thiệt hơn

1083.                  Đông Đô lấy lại như đờn thêm dây!”

1084.                  Lời bàn Nguyễn Chích thật hay

1085.                  Vương lệnh tướng sỹ trong ngày xuất binh

1086.                  Lại cử Nguyễn Trãi, Lê Ninh

1087.                  Ở nhà canh giữ Lam Kinh quê mình

1088.                  Quân kỳ bóng núi lung linh

1089.                  Đô uý Bùi Bị thân chinh đi đầu

1090.                  Tiền quân người ngựa ruổi mau

1091.                  Lê Khả phó tướng đi sau ngóng chừng

1092.                  Đô uý Nguyễn Chích lẫy lừng

1093.                  Dẫn trung quân vượt núi rừng cheo leo

1094.                  Hậu quân phò tá đi theo

1095.                  Văn Linh, Lê Lợi vượt đèo vào Nam

(1)   1422

(2)   Phùng Quí

(3)   Lý Triện, Lê Hào

(4)   1423

BẠCH NGỌC SƠN TRANG (1)

1096.                  Tuấn Thiện, Phạm Tượng gian nan

1097.                  Cả ngày phi ngựa vượt ngàn đến đây:

1098.                  Cửa Rào Chín Khúc rồng mây

1099.                  Ngàn Sâu chảy xiết núi đầy đá chông

1100.                  Đành rẽ trái về hướng đông

1101.                  Tìm đến trang trại quanh vùng nghỉ chân

1102.                  Truông Bát, Rào Rác, trại Đưng

1103.                  Trà Sơn, Kẻ Gỗ biết dừng nơi đâu?

1104.                  Vùng nay nổi tiếng từ lâu

1105.                  Rừng thiêng nước độc địa đầu An Nam!

1106.                  Khái voi chẳng kém đại ngàn

1107.                  Lại là đất sống an toàn lưu dân

1108.                  Sau Đốn Sơn muốn giữ thân

1109.                  Tôi trung, quốc thích (1) nhà Trần về đây

1110.                  Quân Minh thì chưa giám dây

1111.                  Một vùng đất hiểm núi vây trong ngoài!

1112.                  Tàn quân Tuấn Thiện chạy hoài

1113.                  Sáng ra gặp được một vài người thân:

1114.                  Nhận ra khi đã đến gần:

1115.                  Quốc Trung râu bạc họ Trần người quen

1116.                  Cùng Thời Kính (2) kẻ đi kèm

1117.                  Là hai gia tướng đáng khen vua Trần

1118.                  Phò hoàng hậu gom lưu dân

1119.                  Thành lập trang trại xa gần biết tên

1120.                  Chuyện rằng đã mấy mươi niên

1121.                  Trần Liêu Thiếu Bảo qua miền này đây

1122.                  Để vào Tri Bản phía tây

1123.                  Kinh lý rừng Nổ mấy dây đãi vàng

1124.                  Tình cờ bắt gặp một nàng

1125.                  Một cô thôn nữ sơn tràng quê ta

1126.                  Bì bõm đãi, dưới chiều tà

1127.                  Ngực trần tóc xoả khi xa khi gần...

1128.                  Quan Thái Bảo vẻ phân vân

1129.                  Sao có người đẹp như thần như ma!

1130.                  Vừa hoang dại vừa kiêu sa

1131.                  Ngài bèn xin đón cô nhà về kinh

1132.                  Ngọc Hào trái ngọt cây tình

1133.                  Quan Thái Bảo với cô mình Hoan Châu

1134.                  Vẻ đẹp khiêu khích ăn sâu

1135.                  Xen nét quí phái vừa giàu vừa sang

1136.                  Ngàn Sâu - đôi mắt mơ màng

1137.                  Rào Nổ, Tri Bản cho nàng nước da

1138.                  Vừa trắng vừa muốt như ngà

1139.                  Vừa hư vừa thực như là thần tiên!

1140.                  Trai anh hùng gái thuyền quyên

1141.                  Duệ Tông (3) kết tóc xe duyền cùng nàng

1142.                  Hoàng hậu vua chửa kịp ban

1143.                  Ngài đi đánh giặc Đồ Bàn (4) hy sinh

1144.                  Thượng Hoàng bàn với Triều đình

1145.                  Hoàng Hậu Bạch Ngọc tôn vinh Ngọc Hào!

1146.                  Sau Đốn Sơn nàng tìm vào

1147.                  Về quê của mẹ núi cao sông dài!

1148.                  Lập trại Bạch Ngọc trong ngoài

1149.                  Vừa ẩn vừa náu tính bài dài lâu

1150.                  Mười mấy năm giữa rừng sâu

1151.                  Gồm bốn thôn bản (5) dân đâu mấy ngàn

1152.                  Gần đây lại lập hai làng

1153.                  Ghép tên chồng vợ hai chàng hai o

1154.                  Chuyện này chẳng phải đặt mò

1155.                  Kính Kì, Trung Phạm nguyên do thế này:

1156.                  Theo hầu Hoàng Hậu về đây

1157.                  Thị Kì, thị Phạm từ ngày còn thơ

1158.                  Đến tuổi kết tóc xe tơ

1159.                  Gã cho hai tướng dưới cờ Sơn Trang

1160.                  Trung, Kính tên của hai chàng

1161.                  Phạm, Kì tên của hai nàng thiếp yêu

1162.                  Hoàng Hậu ăn ở hết điều

1163.                  Lo cho kẻ dưới vừa chiều vừa thương!

(1)   Họ ngoại nhà vua

(2)   Nguyễn Thời Kính

(3)   Vua Trần Duệ Tông

(4)   Kinh đô nước Chăm Pa

(5)   Tên bốn thôn là Lai Sơn, Hằng Nga, Ngũ Khế và Tùng Chính

BẠCH NGỌC SƠN TRANG (2)

1164.                  Riêng mình nhiều mối tơ vương

1165.                  Làm phi thế nọ chính trường thế kia

1166.                  Vua đi đánh trận không về

1167.                  Một mình một bóng buồn tê tái lòng!

1168.                  Có còn chi nữa mà mong

1169.                  Lầu son gác tía hoá vòng kim cô!

1170.                  Trong triều thì lắm mưu mô

1171.                  Kéo bè kết cánh mưu đồ đế vương

1172.                  Đốn Sơn (1) hoạ đến bất thường

1173.                  Phế lập, lập phế tai ương một thời

1174.                  Ba trăm bảy chục đầu rơi

1175.                  Khát Chân thượng tướng chầu giời thảm thương

1176.                  Rể thì trốn chạy tìm đường

1177.                  Mai danh ẩn tích biết phương trời nào?

1178.                  Huy Chân con gái lao đao

1179.                  May nhờ cô ruột (2) xin vào quê ta

1180.                  Cháu ngoại chẳng biết mặt cha

1181.                  Con gái bỏ mạng hoá ma dọc đường!

1182.                  Than ôi! Bao nỗi đoạn trường

1183.                  Còn một chút cháu bà thương bà chiều!

1184.                  Lấy danh con gái thân yêu

1185.                  Đặt tên cho cháu mỹ miều Huy Chân! (3)

1186.                  Vô thường vận nước xoay vần

1187.                  Trần mất Hồ được Minh lần mò sang!

1188.                  Đại Ngu (4) sự nghiệp dở dang

1189.                  Quí Ly ơi! Nắm xương tàn gửi đâu?

1190.                  Tuấn Thiện, Phạm Tượng từ lâu

1191.                  Biết bà Hoàng hậu đứng đầu sơn trang

1192.                  Quốc Trung, Thời Kính hỏi han

1193.                  Nột Ngôn, Bùi Bị bạn vàng Tiên Hoa

1194.                  Tuấn Thiện kể lại sơ qua

1195.                  Thăm quê Bùi Bị vừa ra chưa vào

1196.                  Tiên Hoa bị chiếm ra sao

1197.                  Nột Ngôn tử trận biết bao chuyện buồn

1198.                  Bại tướng đành chạy đi luôn

1199.                  Báo cho chư vị biết đường phòng thân

1200.                  Quốc Trung tính toán xa gần

1201.                  Cấp báo Hoàng hậu nên mần sao đây

1202.                  Nhà bà ở dưới tán cây

1203.                  Trên mỏm núi, rừng bủa vây trong ngoài

1204.                  Biết tin chẳng đợi đến mai

1205.                  Bà mời Tuấn Thiện với vài yếu nhân

1206.                  Họp bàn phòng thủ xa gần

1207.                  Chuẩn bị lực lượng việc cần làm ngay

1208.                  Chưa biết bà, chẳng ai hay

1209.                  Quá trẻ so với tuổi này sáu mươi

1210.                  Vừa đoan trang vừa rất tươi

1211.                  Kiêu sa một chút nói cười tự nhiên

1212.                  Váy dài tha thướt như tiên

1213.                  Yếm vàng quí phái mốt riêng của bà

1214.                  Choàng thêm chiếc khăn mỡ gà

1215.                  Mỹ nhân cá lặn chim sa một thời!

1216.                  Vừa nói bà vừa mỉm cười

1217.                  Nhắc Huy Chân rót trà mời khách xa!

1218.                  Cháu ngoại nhiều nét giống bà

1219.                  Nếu không biết vẫn tưởng là mẹ con

1220.                  Má hồng phơn phớt môi son

1221.                  Huy Chân như đoá mẫu đơn đầu cành

1222.                  Mỉm cười nhận chén chè xanh

1223.                  Tuấn Thiện lúng túng liếc nhanh chào nàng!

(1)   Năm Kỷ Mão, 1399, Phò Mã Trần Hằng và Trần Khát Chân mưu giết Hồ Quí Ly ở Đốn Sơn không thành do Thượng Tướng do dự. Sau đó, Hồ Quí Ly trả thù giết chết 370 người hoàng thân quốc thích nhà Trần. Dịp đó, Thái Bảo phò mã Trần Hằng đang đi kinh lý Nghệ An nên kịp trốn tránh.

(2)   Vợ Hồ Quí Ly là cô ruột công chúa Huy Chân, vợ Trần Hằng.

(3)   Con gái của Bạch Ngọc hoàng hậu là công chúa Huy Chân. Cháu ngoại của bà tức con gái của công chúa cũng lấy danh mẹ Huy Chân nhưng là quận chúa Huy Chân.

(4)   Quốc hiệu nước ta thời nhà Hồ.

BẠCH NGỌC SƠN TRANG (3)

1224.                  Mọi người sôi nổi luận bàn

1225.                  Tuấn Thiện đứng dậy ngoảnh sang chủ nhà:

1226.                  “Thưa rằng vãn bối (1) kể qua

1227.                  Nhưng vẫn ấm ức quả là chưa cam

1228.                  Quân Bắc ngang ngửa quân Nam

1229.                  Nếu tính voi ngựa ta còn nhỉnh hơn

1230.                  Vãn bối đã hiểu nguồn cơn

1231.                  Nửa ngày thắng bại vẫn còn chưa phân

1232.                  Ngô tám lạng Việt nửa cân

1233.                  Giặc Minh chủ động thu quân giữa chừng

1234.                  Ta cũng cụm lại ngập ngừng

1235.                  Bổng đâu hoả pháo tưng bừng nổ ran

1236.                  Voi ngựa bỏ chạy hàng đàn

1237.                  Vì chưa quen lửa tiếng vang chưa từng

1238.                  Không thể khiển, chạy khắp rừng

1239.                  Thua là thế, không ăn gừng mà cay!”

1240.                  Quận chúa với vẻ thơ ngây

1241.                  Ngồi nghe chăm chú tóc mây bồng bềnh

1242.                  Mắt huyền lay láy mông mênh

1243.                  Buông một câu hỏi nhẹ tênh thế này:

1244.                  “Hoả hổ, hoả pháo kế hay

1245.                  Sao không sử dụng như bầy quân Minh?”

1246.                  Tuấn Thiện đáp lại thực tình “Quận chúa nói đúng quân mình cần ngay

1247.                  Có hoả pháo sẽ biết tay

1248.                  Đánh cho bọn chúng đêm ngày ngẩn ngơ

1249.                  Tiếc rằng vãn bối bấy giờ

1250.                  Hoả hổ, hoả pháo có mô mà dùng!”

1251.                  Nương nương nói, vẻ ung dung

1252.                  “Tiểu tướng nói đúng cháu cưng của bà

1253.                  Ngày trước triều Trần nhà

1254.                  ta

1255.                  Cũng lắm người giỏi tài ba kém gì

1256.                  Từ ngày cái nạn Quí Ly

1257.                  Đến quân Minh ôi thôi thì tan hoang

1258.                  Kỳ nhân, thợ khéo cả đoàn

1259.                  Chúng bắt hết rồi giải về Yên Kinh!”

1260.                  Quốc Trung dẫn giải phân minh:

1261.                  “Quan gia (2) dạy bảo qui trình ra sao

1262.                  Thuốc nổ phải chế thế nào

1263.                  Thần cơ thương pháo dùng vào những đâu

1264.                  Tuy rằng học được đã lâu

1265.                  Hạ thần vẫn nhớ từng câu từng từ”

1266.                  Thời Kính hỏi. vẻ ngần ngừ:

1267.                  “Quân Minh phong toả bầy chừ tính sao

1268.                  Diêm sinh mua ở nơi nao

1269.                  Không có nó, có thứ nào thay chăng?”

1270.                  Quốc Trung đứng dậy bảo rằng:

1271.                  Diêm sinh có thể thay bằng phân dơi!”

1272.                  Mừng quá, Tuấn Thiện cướp lời

1273.                  Thao thao bất tuyệt một hơi đủ đầy:

1274.                  “Vãn bối sinh ở nơi đây

1275.                  Biết rằng núi đá nhiều bầy dơi hoang”

1276.                  Vừa từ tốn vừa nghiêm trang

1277.                  Nương nương vừa quyết vừa bàn như sau:

1278.                  ”Có hai việc phải làm mau

1279.                  Luyên quân, vũ khí cùng nhau tiến hành

1280.                  Trai tráng tập hợp nhanh nhanh

1281.                  Võ nghệ luyện tập thạo thành nghiệp binh

1282.                  Chưa cần nhiều chỉ cần tinh

1283.                  Giao cho Thời Kính một mình lo toan

1284.                  Về hoả khí thôi miễn bàn

1285.                  Quốc Trung lão tướng toàn quyền liệu lo”

1286.                  Tuấn Thiện hỏi, ý thăm dò:

1287.                  “Vãn bối có thể theo phò Quốc Trung?

1288.                  Còn tướng Phạm Tượng đi cùng

1289.                  Võ nghệ điêu luyện một vùng Kẻ Treo

1290.                  Xin cho tiểu tướng đi theo

1291.                  Cùng ngài Thời Kính chống chèo việc binh”

1292.                  Nương nương nở nũ cười xinh

1293.                  Bảo rằng như thế quả tình rất hay

1294.                  Phạm Tượng đứng dậy giải bày:

1295.                  “Nương nương cho phép từ nay gom dần

1296.                  Tàn quân cùng với lưu dân

1297.                  Tiên Hoa lưu lạc góp phần dựng xây

1298.                  Đội quân dựa núi tựa cây

1299.                  Nhờ hang dễ thủ trại này lo chi!”

1300.                  “Phải lắm! Được thế còn gì

1301.                  Đội quân Sơn Cốc(3) kế ni tuyệt vời

1302.                  Cứ thế mà làm tới nơi

1303.                  Không cần các tướng nhiều lời bẩm ta!”

1304.                  Quận chúa đứng cạnh hỏi bà:

1305.                  “Tiểu tướng Tuấn Thiện không nhà nghỉ mô?

1306.                  Hay bà dành để cháu lo?”

1307.                  Mắng yêu bà bảo: “Lo bò trắng răng!”

1308.                  Quay sang Trung, Kính bà rằng:

1309.                  Lo việc tá túc ai bằng hai ông!

1310.                  Huy Chân hai má ửng hồng

1311.                  Tuấn Thiện liếc mắt thôi không chuyện gì!

CÁI KHÓ LÓ CÁI KHÔN (1)

1312.                  Xóm Trung Phạm rộng như ri:

1313.                  Bắt đầu từ động Rì Rì xuyên tâm

1314.                  Đến truông Bát động Ầm Ầm

1315.                  Hội Nai chín khúc (1) thì thầm

1316.                  Ngàn Sâu

1317.                  Đi từ cuối xóm đến đầu

1318.                  Mất gần một buổi nửa ngày không ngoa

1319.                  Quốc Trung, Tuấn Thiện dạo qua

1320.                  Tìm chỗ cao rộng làm nhà trú thân

1321.                  Nhà chưa xong đã có lần

1322.                  Tuấn Thiện sốt ruột tính gần tính xa

1323.                  Theo Quốc Trung về tận nhà

1324.                  Bàn làm thuốc nổ quân ta ngóng chờ

1325.                  Đêm đó dưới ánh trăng mờ

1326.                  Uống say nằm nghỉ chân quờ tìm chân!

1327.                  Quốc Trung kể chuyện xa gần

1328.                  Cuộc đời bão táp phong trần gian nan:

1329.                  “Quê ta Cổ Lũng Lạng Giang

1330.                  Chứ không phải người Châu Hoan trong này

1331.                  Cổ Lũng núi đá đó đây

1332.                  Nhiều hang đất dữ rừng vây trong ngoài

1333.                  Lục lâm, thảo khấu tác oai

1334.                  Cho nên tất cả con trai vùng này

1335.                  Rèn công luyện võ đêm ngày

1336.                  Để phòng thân chuyện không hay với mình

1337.                  Mười sáu tuổi ta về kinh

1338.                  Làm quân cấm vệ triều đình bổ sung”

1339.                  Ngắt lời Tuấn Thiện ngập ngừng:

1340.                  “Phân dơi thuốc nổ ngài từng học đâu?”

1341.                  “Chuyện này phải kể từ đầu:

1342.                  Quê ta có cái hang sâu rộng dài

1343.                  Hàng năm chính xác không sai

1344.                  Trước Thanh minh độ một vài ngày thôi

1345.                  Dơi về thám thính một hồi

1346.                  Dăm con bay lượn trên đồi có hang

1347.                  Tối đến chúng mới dềnh dàng

1348.                  Bay vào ngủ lại đàng hoàng một đêm

1349.                  Đến sáng mai lại rút êm

1350.                  Để ba ngày nữa dẫn thêm cả đàn

1351.                  Dơi đông có đến hàng ngàn

1352.                  Mất mấy canh để sắp hàng bay vô

1353.                  Từ hôm sau chúng diễn trò

1354.                  Ngày treo chân ngủ tối mò kiếm ăn

1355.                  Tháng chín hang lạnh căm căm

1356.                  Lại bay đi để sang năm bay về

1357.                  Hình như chúng có hai quê

1358.                  Một là Cổ Lũng quê tê nơi nào

1359.                  Chẳng ai hiểu tại làm sao

1360.                  Hót phân thì thấy lẫn vào râu tôm?”

CÁI KHÓ LÓ CÁI KHÔN (2)

1361.                  Hồi còn bé đã nhiều hôm

1362.                  Ta cùng cha cũng lon ton theo vào

1363.                  Tìm chim nhạn ở trên cao

1364.                  Hoặc hót phân để đem về bón na

1365.                  Na Cổ Lũng ở quê ta

1366.                  Nhờ phân dơi thấp la đà lại sai

1367.                  Thơm ngon nổi tiếng trong ngoài

1368.                  Được đánh dấu theo đúng bài tiến vua”

1369.                  Tuấn Thiện sốt ruột hỏi bừa:

1370.                  “Thuốc nổ đâu? Phân có thừa bón na!”

1371.                  Quốc Trung bảo: “Hãy tà tà

1372.                  Để ta kể nốt chuyện xa chuyện gần:

1373.                  Chuyện trẻ con biết lấy phân

1374.                  Đốt cháy đì đẹt bập bùng đó đây

1375.                  Chuyện hang Cháy trong hang này

1376.                  Cho người đất đá luyện thành diêm tiêu

1377.                  Biết là thế, nhưng có điều

1378.                  Ta chưa hiểu nấu diêm tiêu thế nào”

1379.                  Tuấn Thiện lo lắng chen vào:

1380.                  “Muốn chế thuốc nổ làm sao bây giờ?”

1381.                  Hắn thì ngong ngóng nằm chờ

1382.                  Quốc Trung kể tiếp thẫn thờ xa xăm:

1383.                  “Trước đây khoảng mấy chục năm

1384.                  Thuốc nổ Đại Việt tiếng tăm một thời!

1385.                  Hồi ấy diêm bán khắp nơi

1386.                  Chợ Vân Đồn bày đầy trời diêm sinh

1387.                  Đến đời Hồng Vũ nhà Minh

1388.                  Cấm bán thứ đó muốn mình độc tôn

1389.                  Quả cái khó ló cái khôn

1390.                  Ta mới tìm cách luyện dồn phân dơi

1391.                  Trời sắp sáng! Ta mệt rồi

1392.                  Thôi ngủ đi! Khó một thời cũng qua!”

CÁI KHÓ LÓ CÁI KHÔN (3)

1393.                  Hôm sau hai tướng trẻ già

1394.                  Đi tìm phân chưa biết xa hay gần

1395.                  Câu liêm móc sắt vân vân

1396.                  Lương khô một tháng đai cân gọn gàng

1397.                  Hai ngựa nai nịt sẵn sàng

1398.                  Dắt thêm con nữa lên đàng tìm phân

1399.                  Tuấn Thiện hỏi vẻ tần ngần:

1400.                  “Gần đây lắm núi sao cần đi xa?”

1401.                  Quốc Trung cười một tiếng khà:

1402.                  “Tiểu tướng nghĩ thế hoá ra dễ dàng

1403.                  Thứ nhất phải hiểu rõ ràng

1404.                  Dơi năm bảy thứ, loại vàng loại thau!

1405.                  Phân phải tích tụ từ lâu

1406.                  Hàng nghìn năm nên có đâu vùng này:

1407.                  Hang thấp nước ngập gió bay

1408.                  Dù dơi có ở đêm ngày mưa rơi”

1409.                  “Thôi! Vãn bối đã hiểu rồi

1410.                  Hang cao khô chính là nơi ta cần

1411.                  Thừng chảo, móc sắt phòng thân

1412.                  Leo núi vạn bối mười phần tinh thông”

1413.                  ”Thôi lên đường! Về hướng đông

1414.                  Ta tìm dơi biển” Quốc Trung bảo chàng

1415.                  Qua Truông Bát vượt đại ngàn

1416.                  Theo đường thượng đạo sơn tràng vẫn đi

1417.                  Rào Rác, Kẻ Gỗ chi chi

1418.                  Đều toàn đồi sỏi rậm rì cỏ cây

1419.                  Hang động chẳng có nơi đây

1420.                  Mất gần nửa tháng chật chầy tay không

1421.                  Bỗng gặp dãy núi Hoành Sơn

1422.                  Chạy ra tận biển như rồng vờn mây

1423.                  Cũng nhiều núi đá đó đây

1424.                  Nhưng hang bé, nên dơi bầy không đông

1425.                  May thay chẳng phải về không

1426.                  Kiếm được một ít bõ công tháng trời

1427.                  Vả lương khô đã hết rồi

1428.                  Hai tướng quyết định mã hồi sơn trang

CÁI KHÓ LÓ CÁC KHÔN (4)

1429.                  Phân tuy ít cũng đủ làm

1430.                  Nấu thử tinh luyện gian nan đêm ngày

1431.                  Phân nghiền mịn đến mát tay

1432.                  Cùng tro gianh, hai thứ này trộn nhau

1433.                  Tỷ lệ xác định như sau:

1434.                  Một bát tro, ba bát đầy phân dơi

1435.                  Hoà chung với nước giếng khơi

1436.                  Ngâm ủ, chưng lọc sấy phơi chỉnh tề

1437.                  Nghe tin Tuấn Thiện đã về

1438.                  Đang luyện thuốc súng say mê đêm ngày

1439.                  Huy Chân quận chúa nghĩ ngay

1440.                  Xin bà sang giúp một tay cùng chàng!

1441.                  Một hôm chắt lọc kỹ càng

1442.                  Thu được thứ bột mịn màng đen đen

1443.                  Định cho vào chảo bắc lên

1444.                  Sấy khô bằng cách rang trên bếp lò

1445.                  Quốc Trung ngăn lại dặn dò:

1446.                  “Rằng làm như thế cháy to có ngày

1447.                  Phải đắp lò sấy thế này

1448.                  Từ từ đốt bằng than gầy gỗ lim”

1449.                  Huy Chân giúp Thiện kiếm tìm

1450.                  Vật này thứ nọ đắp lò đốt than

1451.                  Quên mình lá ngọc cành vàng

1452.                  Mặt mày nhem nhuốc như nàng Lọ Lem!

1453.                  Bột sấy khô óng ánh đen

1454.                  Quốc Trung nhúm tí đốt xem thế nào

1455.                  Vàng xanh lửa ánh như sao

1456.                  Xèo xèo chút khói chen vào phía trên

1457.                  Tuấn Thiện nhảy cẫng hét lên

1458.                  Tay ôm quận chúa lấm lem khắp người

1459.                  “Thành sự rồi, thành sự rồi!”

1460.                  Huy Chân cũng hét vang trời dẫy sông

1461.                  Quốc Trung bảo: “Đã thành công

1462.                  Tuy chưa dùng được nhưng không việc gì

1463.                  Khi đốt lửa phải như ri:

1464.                  Không vàng không khói xanh rì màu xanh”

1465.                  Buông tay, Tuấn Thiện nói nhanh:

1466.                  “Công lao như thế không thành buồn ghê!”

1467.                  Quốc Trung an ủi vỗ về:

1468.                  “Rồi sẽ làm được! Chẳng hề hấn chi

1469.                  Hãy nhìn kìa! Thôi đi đi

1470.                  Ra sông tắm rửa chuyện gì mai hay”

1471.                  Hai người tay nắm trong tay

1472.                  Vô tư cười nói chạy ngay ra bờ

CÁI KHÓ LÓ CÁI KHÔN(5)

1473.                  Ngàn Sâu một giải lững lờ

1474.                  Mặt trời gác núi trăng chờ soi gương

1475.                  Khác gì Từ Thức Giáng Hương

1476.                  Cùng nhau vùng vẫy chẳng vương bụi trần!

1477.                  Qua làn nước biếc trong ngần

1478.                  Càng tôn vẻ ngọc hai vầng trăng non!

1479.                  Âm dương một cặp vuông tròn

1480.                  Ngoài hai người cũng chỉ còn rừng xanh

1481.                  Chiều cuối thu buông rất nhanh

1482.                  Mặt trời khuất núi trăng thanh tỏ dần

1483.                  Ngàn xa cho đến sông gần

1484.                  Một màu bàng bạc trăng ngần tắm chung!

1485.                  Trời tối rồi! Thôi vẫy vùng

1486.                  Huy Chân Tuấn Thiện về cùng sơn trang

1487.                  Hôm ấy dưới ánh trăng vàng

1488.                  Tuấn Thiện lấy ngựa đưa nàng hồi gia

1489.                  Ngày thường đường cũng khá xa

1490.                  Đêm nay lại thấy sao mà gần không

1491.                  Chia tay chưa hẹn đã mong

1492.                  Người về kẻ ở trăng trong lại mờ!

CÁI KHÓ LÓ CÁI KHÔN (6)

1493.                  Quốc Trung Tuấn Thiện vẫn mơ

1494.                  Phân dơi đủ chín đang chờ đâu đây

1495.                  Lại đi tìm theo hướng tây

1496.                  Mấy tháng lặn lội đó đây chẳng nề

1497.                  Tân Bình Châu Hoá bên tê

1498.                  Bên ni sườn dốc thuộc về Châu Hoan

1499.                  Trong dãy núi đá liên hoàn

1500.                  Có hang sâu chứa bạt ngàn phân dơi

1501.                  Phân dày từng lớp khắp nơi

1502.                  Đem về tôi luyện đầy vơi, vơi đầy

1503.                  Hai năm thử nghiệm chật chầy

1504.                  Bột đen thu được từ đây đã thành

1505.                  Đốt cháy cho lửa màu xanh

1506.                  Quốc Trung mới quyết tiến hành trộn than

1507.                  Than thầu đâu (1) giã mịn màng

1508.                  Tỷ lệ một một sẵn sàng thử ngay

1509.                  Hỗn hợp cháy nổ là đây

1510.                  Dùng dóng tre đực lèn đầy là xong

1511.                  Gắn dây cháy chậm một vòng

1512.                  Quốc Trung ra lệnh kẻ trong người ngoài

1513.                  Tránh ra xa đếm một hai...

1514.                  Tự tay mồi lửa bò xoài sang bên

1515.                  Một tiếng nổ nhỏ vang rền

1516.                  Dóng tre nứt, khói bay lên giữa trời

1517.                  “Thế này làm pháo tuyệt vời

1518.                  Quốc Trung vui vẻ nói cười tự nhiên

1519.                  Ngây thơ quận chúa hỏi liền

1520.                  “Sao nổ bé thế có dùng được chăng?”

1521.                  Quốc Trung cười trả lời rằng:

1522.                  “Thuốc làm pháo, bột nào bằng bột ni

1523.                  Còn làm thuốc súng thì tuỳ

1524.                  Thêm thành phần nữa lưu huỳnh mới nên”

(1)   Thầu đâu, tiếng Nghệ Tĩnh chỉ cây xoan

CÁI KHÓ LÓ CÁI KHÔN (7)

1525.                  Sốt ruột Tuấn Thiện hỏi thêm:

1526.                  “Lưu huỳnh nghe lạ biết tìm nơi đâu?”

1527.                  Quốc Trung giải thích trước sau:

1528.                  “Dân gian vẫn gọi chất này diêm sinh

1529.                  Cửa hàng tạp hoá linh tinh

1530.                  Ngày xưa vẫn bán lưu huỳnh kèm theo”

1531.                  Tuấn Thiện buồn bã ỉ eo

1532.                  “Giữa rừng sông núi gieo neo nổi chìm!”

1533.                  Quốc Trung đôi mắt lim dim:

1534.                  “Đã có bán họ phải tìm đâu ra”

1535.                  Huy Chân lo lắng gần xa:

1536.                  “Biết mần răng? Nếu người Hoa thì là...”

1537.                  Quốc Trung bảo: “Ở quê nhà

1538.                  Ta biết có chỗ tìm ra chất này

1539.                  Cạnh suối nước nóng đêm ngày 

1540.                  Bốc mùi thum thủm chứa đầy diêm sinh

1541.                  Tiểu tướng có biết quê mình

1542.                  Giăng Màn hùng vĩ tình hình ra sao?

1543.                  Ở đâu suối nóng tuôn trào

1544.                  Nơi nào khói bốc đầu rào cuối khe?”

1545.                  Tuấn Thiện bảo: “Cháu có nghe

1546.                  Những người đi rú ra về bảo nhau

1547.                  Đầu nguồn Ngàn Phố rừng sâu

1548.                  Có khe Nác Sốt (1) nhiễm mầu linh thiêng

1549.                  Khói bay mù mịt một miền

1550.                  Nước thì nóng lốt (2) triền miên đêm ngày”

1551.                  Quốc Trung hỏi: “Có xa đây?

1552.                  Ở đó tìm được chất nầy diêm sinh?”

1553.                  ”Chẳng xa lắm, nhưng quả tình

1554.                  Đường đi đến đó địa hình cheo leo

1555.                  Ngược dòng Ngàn Phố men theo

1556.                  Qua Tiên Hoa động chống chèo làm sao?

1557.                  Quân Minh chặn cửa ra vào

1558.                  Đường lên thượng đạo sang Lào qua đây”

1559.                  Ba bác cháu quyết thế này:

1560.                  Vượt Ngàn Sâu đến thẳng ngay đại ngàn

1561.                  Men chân dãy núi Giăng Màn

1562.                  Đi theo hướng bắc rõ ràng là hơn

1563.                  Trải bao gió kép mưa đơn

1564.                  Lưu huỳnh tìm được như đờn thêm dây

1565.                  Bốn năm thử nghiệm đủ đầy

1566.                  Thành phần thuốc súng từ đây chia mười

1567.                  Bảy phần thêm nửa phân dơi

1568.                  Than xoan một rưỡi phần mười diêm sình (3)

(1)   Nác sốt, tiếng Nghệ Tĩnh, là nước nóng

(2)   Nóng lốt, tiếng Nghệ Tĩnh, là nóng bỏng

(3)   Công thức thuốc súng ngày nay là 75o/o Kali Nitrat, 15o/o Carbon và 10o/o Lưu huỳnh